سلطان قلب ها
آیا تا به حال از خود پرسیده اید که چرا برنج غذای محبوب همه ی جهان و پرمصرف ترین دانه ی غذایی است. نگارنده قصد دارد تا در این مقاله به چرا هایی که پشت محبوبیت و مصرف گسترده ی برنج در جهان قرار دارند، پاسخ دهد.
1. کاشت و برداشت کم هزینه
کاشت و برداشت برنج بسیار کم هزینه و ساده است. هرچه هزینه ی کارگر کمتر باشد، هزینه ی برداشت برنج کم تر و سود ناشی از آن بیشتر می شود. از طرفی، برداشت آن دردسر و زحمت چندانی ندارد و البته به تکنولوژی و شرایط خاصی وابسته نیست. نا گفته نماند که مطلب یاد شده درباره ی کاشت و برداشت برنج، "نسبت به دیگر ماده های غذایی" عنوان شده است و این گونه نیست که تهیه ی برنج در کل فرآیندی ساده و آسان باشد. برای آشنا شدن با مرحله های کاشت و برداشت برنج می توانید به مقاله ی از زمین تا خانه: برنج کشاورز به کام ما، رو کنید.
نگه داری کم هزینه
یکی از مهم ترین مزیت های برنج نسبت به دیگر ماده های غذایی، نگه داری ساده و کم هزینه ی آن است. نگه داری برنج به هیچ هزینه ای نیاز ندارد و حتی بیرون از یخچال هم می توان آن را سالم نگه داشت. تنها شرط لازم برای نگه داری برنج، خنک بودن فضای آن است. با این حال، برنج آسیاب شده برای مدتی نامحدود و برنج قهوه ای برای مدتی طولانی ماندگاری دارند که اگر درون یخچال هم قرار داده شوند، این ماندگاری چندین برابر می شود. افزون بر آن چه یاد شد، امروزه روز با گسترش برنج های کیسه ای و کیسه و گونی های برنج صنعتی و پارچه ای، نگه داری برنج بیش از پیش ساده و آسان تر شده است.
2. پخت ساده
برنج روش پخت بسیار ساده و سریعی دارد و همین ویژگی در کنار ویژگی هایی چون نگهداری ساده، ارزان بودن و در دسترس بودن، آن را به قوت غالب مردم جهان تبدیل کرده است. گذشته از این، برنج از محدود ماده های غذایی است که می توان آن را با ماده های غذایی و البته غذا های مختلف ترکیب و مصرف کرد. عامل یاد شده سبب می شود تا مصرف کننده با هر فرهنگ و شرایط جغرافیایی، بتواند همواره از برنج و گونه های مختلف غذایی آن استفاده کند. گذشته از این، برنج فرآورده های مختلف و متنوعی دارد که برای اطلاع یافتن از تعدادی از آن ها، می توانید به مقاله ی فرآورده های برنجی، رو کنید. هم چنین برای آشنایی با روش های پخت برنج، می توانید از این یادداشت دیدن کنید.
3. ارزان ولی مقوی
برنج دانه ای ارزان است که خاصیت های خوراکی بسیاری دارد. پروتئین، کلسیم و دیگر املاح و فایده های غذایی، برنج را به یکی از ارزشمند ترین غذاهای جهان تبدیل کرده اند. گذشته از دانه ی برنج، سبوس برنج از جمله ماده های گیاهی پر فایده است که متاسفانه هنوز در سلیقه و روش آشپزی مردم ایران جایی ندارد. برای اطلاع یافتن از دیگر خاصیت و ویژگی های برنج، به یادداشت نگارنده با عنوان "آن چه که درباره ی برنج نمی دانیم"، رو کنید.
4. غذایی برای همه ی فصول
برنج را در همه ی فصل را می توان مصرف کرد و از آن بهره مند شد. گذشته از این، بیشتر غذاهای جهان با برنج سازگار هستند و می توان ترکیب های فراوان و مختلفی از غذاهای گوناگون و دستور پخت های مختلف در سراسر جهان با برنج ایجاد کرد. برای نمونه، می توان برنج را با گونه های مختلف غذایی هم چون سبزی پخته شده یا سبزی خام، ترکیب و دستاوردی جدید ایجاد کند. برنج از معدود غذاهایی است که در همه ی آشپزی های جهان جای می گیرد و می توان آن را مصرف کرد. از شرق آسیا تا اروپا و غرب آمریکا، همه ی کشورها با سلیقه و ذائقه ی مختلف، از برنج بهره مند می شوند و آن را در وعده های غذایی خود دارند.
5. قابلیت حمل و نقل ساده
برنج حمل و نقل ساده و بی دردسری دارد و به همین جهت است که می بینیم حتی در مسافرت و رفت و آمد های برون شهری یا بین شهری نیز، هم چنان برنج گزینه ی نخست برای تامین غذای مردم و مسافرها به شمار می رود. افزون بر این، حمل و نقل آن به ابزار یا شرایط خاصی نیاز ندارد و همین که در جای خنک و عاری از رطوبت قرار بگیرد، کفایت می کند.
در پایان لازم است یاد آوری کنیم که با وجود محبوبیت و مصرف گسترده ی برنج در سراسر جهان از جمله کشور مان ایران و با وجود پیشرفت عجیب و گسترده ی تکنولوژی و مکانیزم های کشت و تامین برنج، هنوز در منطقه هایی از آفریقا، مردمی هستند که به سختی برنج به دست شان می رسد و از آن بی بهره هستند. چالش یاد شده خود دغدغه ای دیگر و جهانی است که در مقاله های آتی به آن خواهیم پرداخت.
برای دریافت فایل مقاله ی "چرا برنج؟" بر لینک زیر کلیک کنید.
برنج پنج هزار ساله
برنج از مهم ترین و البته شناخته شده ترین دانه های غلات است که پیشینه ی کشت و برداشت آن، به پنج هزار سال پیش باز می گردد. این دانه ی کهن سال، غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان به شمار می رود و در شرق و جنوب آسیا طرفدارهای فراوانی دارد. در این یادداشت به معرفی و تحلیل برخی ویژگی های مهم این ماده ی غذایی پر مصرف می پردازیم.
فلفل نبین چه ریزه...
برنج، گندم، ذرت و سیب زمینی جزو غذاهای پرطرفدار و البته پر مصرف در جهان هستند. در این میان برنج به سبب ماده های مغذی فراوانی که در خود دارد، بیش از دیگر ماده های غذایی، مورد توجه قرار گرفته است.
برنج سفید
در قیاس با ذرت، برنج سفید خام به تنهایی منبعی از غنی انرژی، کربوهیدرات، کلسیم، آهن، تیامین، پانتوتنیک اسید، اسید فولیک، ویتامین ای درون خود دارد. گرچه برنج سفید در برابر برنج قهوه ای حرفی برای گفتن ندارد و برنج رنگی، از این هم مقوی تر است.
برنج رنگی
بر خلاف برنج سفید، برنج قهوه ای سبوس و لایه ی بیرونی خود را از دست نداده و همین عامل آن را به منبع سرشار املاح و ویتامین ها به ویژه فیبر تبدیل کرده است. برنج قرمز از دیگر برنج های رنگی است و میزان قابل توجهی روی و آهن درون خود دارد. در قیاس با این برنج، برنج سیاه و صورتی، از پروتئین، چربی و فیبر بیشتری بهره مند هستند.
برنج های یاد شده، رنگ زیبای خود را وام دار رنگ دانه ای به نام "آنتوسیانین" هستند. آنتوسیانین رنگ دانه ای است که سبب برنج های قرمز، سیاه و صورتی، به سبب بهره مندی از رنگ دانه ی آنتوسیانین، افزون بر بهره های غذایی گوناگون و گسترده، منبع مهم آنتی اکسیدان و خنثی سازی رادیکال آزاد هستند.
میزان کالری برنج
میزان کالری برنج بسته به نوع و اندازه ی آن متفاوت است. در بخش زیر به کالری موجود در یک فنجان برنج از گونه های مختلف اشاره کرده ایم:
برنج سفید متوسط: 241.8 کیلو کالری
برنج قهوه ای: 218.4 کیلو کالری
برنج سفید بلند: 205.4 کیلوکالری
و برنج "وحشی": 165.6 کیلو کالری (در آینده به این گونه ی برنج هم می پردازیم)
همان گونه که می دانید، نگهداری و پخت برنج نقش حیاتی در حفظ ماده های معدنی و مغذی آن دارد. به همین دلیل در این بخش به شیوه های مختلف نگهداری، شست و شو و فرآوری برنج و تحلیل اثر آن ها بر ویتامین و املاح برنج می پردازیم.
شست و شو پیش از پخت برنج
این روش که به اندازه ی کشت برنج قدمت دارد، بیش تر با هدف پاک ساختن برنج از هر نوع آلاینده و گرد و غبار انجام می شود. شست و شوی برنج پیش از پختن و یا پختن برنج در آب و آب کشی کردن آن، سبب می شوند تا بخش زیادی از املاح و ویتامین های برنج، از دست برود. هرچه برنج کمتر شسته و آب کشی شود، املاح و ویتامین های بیشتری درون خود خواهد داشت. پیشنهاد می شود تا با قرار دادن برنج در محلی پاکیزه و البته بسته بندی مناسب، افزون بر دور نگاه داشتن برنج از آلاینده، از شستن و آب کشی چند باره ی آن پیش گیری شود.
آسیاب آبی: از آسیاب آبی، بیش تر برای تهیه ی نودل (رشته ی خوراکی) و آرد برنج استفاده می شود. این روش سبب می شود تا بخش زیادی از املاح برنج هم چون نشاسته، آلومین (پروتئین)، چربی، پلی ساکارید، آمینواسید و قند برنج، همگی در آب حل شوند و از بین بروند.
نیم پز کردن برنج: این روش پیش از آسیاب کردن برنج و بیش تر در کشورهایی چون هند و بنگلادش صورت می گیرد. این روش با انتقال دادن بخش از املاح از سبوس به داخل برنج، سبب ماندگاری بیش تر آن ها می شود و از هدر رفتن پروتئین دانه هنگام آسیاب کردن، پیش گیری می کند.
تخمیر: یکی دیگر از راه های فرآوری برنج است که میزان پروتئین برنج را تا یک و نیم درصد کاهش می دهد.
همراه اول
برنج از جمله ماده های غذایی است که از نخستین روزهای پیدایش بشر، با او همراه بوده است. سهولت کاشت و تهیه ی برنج و البته امکان رشد گسترده ای که در بیش تر نقطه های جهان دارد، آن را به یکی از غذاهای اصلی مردم جهان تبدیل کرده است. گذشته از این، میزان بالای املاح، مواد معدنی و مغذی، عامل دیگری است که برنج را در دل مردم جهان جا داده است.
با این حال، پس از پنج هزار سال، هنوز دانش و اطلاع کافی از خاصیت های برنج، روش های پخت آن و غذاهایی که می توان با آن درست کرد، نداریم. به همین دلیل،بر آن شد تا یکی از مقاله ها را به روش های پخت برنج اختصاص دهد. هم چنین برای اطلاع یافتن از فرآورده های مختلف برنج، می توانید به مقاله ی مربوطه مراجعه کنید.
برای دریافت فایل مقاله ی "آن چه که درباره ی برنج نمی دانیم"، بر لینک زیر کلیک کنید.
همان گونه که در گذشته یاد کردیم، برنج از جمله ی کهن ترین دانه های غذایی است که به مدت پنج هزار سال، شکم بشر را سیر کرده است. سهولت کاشت و تهیه ی این دانه ی پربرکت و مقوی سبب شده تا مردم سراسر جهان، از آن در کنار گندم و ذرت، به عنوان یکی از گزینه های اصلی تامین خوراک خود یاد کنند.
با این همه، بر خلاف شهرت و محبوبیت جهان گیر این دانه ی چند رنگ، روش های مختلف پخت برنج چندان شناخته شده نیستند. به همین جهت بر آن شدیم تا با پرداختن به روش های مختلف پخت برنج، نه تنها مخاطب را در پخت بهتر برنج یاری دهیم، بلکه تجربه های مختلف و متنوعی از آشپزی با برنج را برای او رقم بزنیم. در ادامه به روش های مختلف پخت برنج می پردازیم.
جوشاندن و بخار پز کردن
برنج به طور معمول به روش جوشاندن و بخار پز پخته می شود. در این روش، برنج به میزان زیادی خیسانده می شود و به اصطلاح، آب می خورد. اگر برنج بلند باشد، پس از پخت به صورت پف کرده و کرکی (فلافی) در می آید و اگر برنج کوتاه باشد، به هم چسبیده و ممکن است "شفته" بشود. پس از این می توان برنج را سرو کرد.
این نوع برنج مصرف های غذایی مختلفی دارد. می توان آن را درون سوپ ریخت و سرو کرد. می توان به همراه سبزی های مختلف آن را مصرف کرد و یا می توان به روش چینی ها آن را سرخ و همراه با گونه های مختلف سوشی میل کرد.
از فایده های این روش پخت، می توان به درصد بالای هضم آن (88 درصد هضم در بزرگ سال و کودک) اشاره کرد.
این روش همچون روش پیشین است و تنها تفاوت آن در میزان آب مصرفی است. بر خلاف روش پیشین که برنج درون آب پخته می شود، در این روش پس از این که برنج به میزان کافی پخته شد، ظرف را از روی اجاق بر می داریم و آب آن را خارج و به اصطلاح برنج را آب کشی می کنیم. پس از این برنج را مجدد درون ظرف خالی از آب می ریزیم و می گذاریم تا مدتی بخار پز شود. در این روش به دلیل استفاده از آب فراوان و البته آب کشی، بخش زیادی از املاح و مواد مغذی برنج که البته حلال در آب هستند (هم چون نشاسته و پروتئین)، از بین می روند.
در این روش تنها به میزانی آب درون برنج می ریزیم که همه ی آن جذب شود و این میزان بسته به نوع و مقدار برنج متفاوت است. پس از این که آب شروع به جوشاندن کرد، میزان شعله را کم می کنیم تا پخت برنج به آرامی و درون ظرف انجام شود. مشخص است که پس از پخت، برنج های کف ظرف نرم تر از برنج های روی ظرف خواهند بود.
این روش بیش تر در آشپزی های مکزیکی، چینی و اسپانیایی کاربرد دارد. در این روش برنج به همراه دیگر ماده های غذایی (بسته به دستور پخت متفاوت است) مانند گوشت، سبزی و حبوبات، ابتدا سرخ و سپس به همراه دیگر ماده ها، درون ظرفی حاوی مقدار مشخصی از آب پخته، می شوند.
این روش در ایران طرفدارهای زیادی دارد. در این شیوه، همانند مورد نخست، برنج را در ظرفی می جوشانیم و در همین حال که برنج در حال جوشیدن است، مقدار زیادی آب به آن اضافه می کنیم. این میزان زیاد آب سبب تجزیه و نرم شدن برنج می شود. فرنی را بیشتر در صبحانه و یا برای بهبودی بیمارها مصرف می کنند و در سراسر جهان، روشی شناخته شده و محبوب برای پختن برنج است.
روش جوانه زدن
در این روش پیش از آن که برنج را به صورت رایج بجوشانند، آن را خیس و سپس آب کشی می کنند. پس از این برای چند روز برنج را کنار می گذارند تا جوانه بزند و خاصیت غذایی آن بیشتر شود. این همان روشی است که در پخت یکی از سین های سفره ی هفت سین به کار می رود.
برنج فشرده بیشتر در کشورهایی هم چون مالزی و اندونزی طرفدار دارد. در این روش برنج خام یا نیمه پخته را درون برگ نارگیل، پوست موز یا مثل ما ایرانی ها برگ مو قرار می دهند و سپس آن را می پزند. در نهایت برنج فشرده شده و شکل پوشش خود را می گیرد. ناگفته نماند که می توان از گوشت و سبزی نیز در پخت برنج فشرده (دلمه) استفاده کرد.
زیاد نخور، چاق میشی
برنج جزو غذاهای اصلی بیشتر مردم جهان است و همین موضوع، سبب شده تا این دانه، بسته به محیط، شرایط آب و هوایی و فرهنگ های گوناگون، شیوه های پخت مختلفی را تجربه کند. نگارنده باور دارد که آشنایی با سبک ها و روش های مختلف پخت، تجربه های جذاب و گسترده ای از آشپزی برایمان رقم می زند و باعث می شود اندکی از یکنواختی و روزمرگی فاصله بگیریم.
گذشته از این، با گسترش تب و تاب گیاه خوار شدن در جهان، پیش بینی می کند که مردم به سمت آزمودن و حتی ابداع روش های مختلف پخت و تهیه ی غذا با استفاده از فرآورده های گیاهی و کشاورزی رو کنند که در این صورت، این مقاله ارزشی دو چندان خواهد یافت.
با این حال فراموش نکنیم که مصرف زیاد برنج، خطر چاقی و بدتر از آن، از دست دادن تناسب اندام را به همراه خواهد داشت. پس توصیه می کنیم هم چون دیگر ماده های غذایی، درک درستی از میزان مصرف آن داشته باشید.
برای دریافت فایل مقاله ی "از ماده تا انرژی: روش های پخت برنج"، بر لینک زیر کلیک کنید.